Islom dinining qisqa tarixi play online

Yigirmanchi asrdagi ayrim hujjat va xotiranomalarning guvohlik berishiga kora, Abdurauf Fitrat Istambuldan qaytgach (1914), usuli jadida va madrasalar tashkil etib, uning ozi bu ilmgohlarda turkiy va forsiy adabiyotlar tarixi, islomshunoslik va sharq tillaridan saboq oqigan.
Muxtasar Islom tarixi ana shu ilmgohlar talabalari uchun qollanma tarzida yozilgan edi.
Uslubning soddaligidan va nahviy (stilistik) qurilish jihatidan bu qollanma Fitrat maruzalarining matni ekani ham ayondir. Asardaga voqea tasvirining notugalligidan anglash mumkinki, bu manba asarning tola matni emas. Shunday ekan, uning lavomi bolishi tabiiy. Biroq manba saqlanayotgap mahkama xodimlarining qaydlariga kora, asarning tugal nusxasi shudir.
Tarjimaga 1915 (hijriy 1333) Gazarov matbaasida chop etilgan, Imperatorskiy istoricheskiy Moskovskiy muzey (Moskva imperatorlik tarix muzeyi) da XY 28411 raqami bilan saqlanayotgan nashr asos qilib olindi. Ayni davrda Fitrat bilan barobar Mahmudxoja Behbudiy (1914), Shokir Sulaymon (1918) kabi aliblar ham Qisqa Islom tarixi tuzganlari manbalarla qayl etilgan. Biroq Fitratning asari voqealarning aniq, jonli ifodasi, millatparvarlik ruhi tasvir qatiga singlirilgani va xolis yozilgani bilan ularlan farqlanadn (diniy islohlarni qollashda dabdabali usul va suniy iltifot sezilmaydi).
Hozirda kitobxonlar orasida tarqalgan Alixontora Shokirxoja ogli Soguniyning Tarixi Muhammadiya kitobidan va Bilkiz Aladdinning Muhammad tarixi va boshqa shu xildagi asarlar bilan chogishtirilganda Fitratdagi chuqur professionalizmni anglash qiyin emas. Islom tarixini Ovrupo nazaridan kuzatgan olim va adiblar O.G.Bolshakovning Xalifalik tarixi, L.I.Klimovichning Quron haqida kitob, V.Panova va Yu.Vaxtinning Muhammad hayotini etiqod va ixlos jihatidan Fitrat asariga chogishtirishga hojat qolmaydi.
Hamidulla Boltaboev, filologiya fanlari doktori. professor.